Wilno - stolica Litwy, miasto Matki Bożej Ostrobramskiej, miasto Adama Mickiewicza, to Uniwersytet Wileński założony przez Stefana Batorego. To również polska nekropolia czyli Cmentarz na Rossie.
W 2003 roku Litwa świętowała 750-lecie koronacji Mendoga na króla Litwy. Mendog był pierwszym historycznym władcą, który w XIII wieku połączył ziemie litewskie w jedno państwo.
Bardzo się ucieszyłam z zaproszenia na wycieczkę na Litwę, do kraju moich przodków. Bo przecież Litwa była kolebką rodu Stankiewiczów. Nie dotarłam jeszcze do litewskich korzeni moich antenatów po mieczu, jednak przez cały czas łudzę się i mam nadzieję, że wreszcie dotrę do materiałów metrykalnych z Litwy.
Wycieczkę w dniach 20.06-24.06.2003 r zorganizowało Starostwo w Leżajsku. Chętnych było tylu, że na wyjazd zorganizowano dwa autokary. Pojechałam z Tomkiem, zostawiając jednocześnie Jurka w trudnym okresie życiowym. Był tuż po maturze i tuż przed egzaminami wstępnymi na studia.
Program:
I dzień- 20 czerwca 2003 r., 6:00 wyjazd z Leżajska
Zwiedzanie Grabarki prawosławnej „Częstochowy”, przyjazd do Suwałk, obiadokolacja, nocleg.
II dzień:
- Śniadanie, wyjazd do Kowna: Stare Miasto, Katedra oo.Franciszkanów, Katedra oo. Bernardynów, Dom Perkuna, Muzeum Diabłów,
Wyjazd do Szydłowa - druga „Częstochowa Żmudzka”; Szawle - Góra Krzyży; przyjazd do Wilna, obiadokolacja, nocleg.
III dzień:
- Śniadanie. Zwiedzanie Wilna: Stare Miasto, Ostra Brama, Uniwersytet, Kościół św. Jana, Zaułek Bernardyński, Kościół św. Anny, Kościół św. Kazimierza, Kościół św. Ducha, Cerkiew św. Trójcy, Muzeum Adama Mickiewicza,; obiadokolacja, nocleg.
IV dzień:
- Śniadanie. Zwiedzanie: Golgota Wschodu, Ponary - miejsce kaźni Polaków (drugi Katyń); przejazd do Trok (degustacja pierożków karaimskich), zwiedzanie zamku Księcia Witolda; powrót do Wilna i dalsze zwiedzanie: Kościół św. Piotra i Pawła na Antokolu, cmentarz na Rossie, katedra z grobami królewskimi, wzgórze Trzech Krzyży. Wyjazd z Wilna i przejazd do Suwałk; obiadokolacja, nocleg.
V dzień:
- Śniadanie. Wyjazd z Suwałk, przyjazd do Leżajska.
***
Daleka podróż, więc pierwszy nocleg mieliśmy w Suwałkach. Zanim jednak dotarliśmy do Suwałk po drodze mieliśmy kilkugodzinny przestój. Musieliśmy czekać na dodatkowy autobus z Łosic, ponieważ jeden z naszych autokarów się zepsuł.
Zwiedzanie Troków, Kowna, Szydłowa i Szawle - Górę Krzyży opisałam w oddzielnych postach. zobacz: Kowno Troki
***
W Wilnie mieliśmy bardzo komfortowe warunki w hotelu Baltpark.
Zwiedzanie miasta Gedymina (dziadek Jagiełły i Witolda) rozpoczęliśmy od Starówki Wileńskiej. Panowanie dynastii Giedyminów przypada na lata 1315-1572.
Stare Miasto – to Plac Katedralny i Katedra Wileńska, Pałac Prezydencki z siedzibą głowy państwa oraz znany na całym świecie Uniwersytet Wileński.
Katedra św. Stanisława.
Miejsce pochówku wielkich książąt litewskich i królów Polski.
Jak głosi tradycja, Arkikatedra Bazilika (katedra św. Stanisława) wznosi się w miejscu pogańskiego gaju, w Dolinie Swintoroga, gdzie oddawano cześć najważniejszemu bogowi pogańskiej Litwy, Perkunowi. Pierwszą katedrę, ufundowaną przez Jagiełłę, zbudowano tu zaraz po chrzcie Litwy w 1387 r.
Obok katedry wznosi się kremowobiała, odosobniona, blisko 60-metrowa dzwonnica (Arkikatedros varpine). Legenda mówi, że jej dolne piętra należały niegdyś do wieży pogańskiego kapłana Kriwe-Kriwejte, w rzeczywistości są to prawdopodobnie resztki dawnej baszty zamkowej (XII-XVI w.). W dzwonnicy mieści się główny zegar miasta i 17 dzwonów.
Po przyjęciu przez Litwę chrześcijaństwa Władysław Jagiełło w roku 1387 w miejscu ołtarza Perkunasa wznosi drewniany kościół pod wezwaniem św. Stanisława biskupa. W 1399 r. pożar niszczy świątynię. Staraniem Wielkiego Księcia Witolda i jego żony Anny kościół w 1407 r. zostaje odbudowany w stylu gotyckim. Dalsze kilkakrotne pożary niszczą świątynię. W 1534 r. odbudowuje ją rzymski architekt Zenobi Gianotis. Wówczas kościół zostaje włączony do zamkowego systemu obronnego. Wielki pożar Wilna w 1542 r. ponownie niszczy kościół, który po odbudowie zostaje podniesiony do rangi katedry. Po pożarze w 1610 r. zostaje przebudowany staraniem biskupa Benedykta Wojny w stylu barokowym. Burza w 1769 r. niszczy pd. wieżę nad kaplicą Najśw. Marii Panny i część sklepienia nawy głównej. W 1777 r. architekt wileński Wawrzyniec Gucewicz rozpoczyna przebudowę katedry w stylu klasycystycznym. Po jego śmierci proces ten kontynuuje Michał Szulc. Powstała wspaniała klasycystyczna świątynia z 10-oma kaplicami ozdobiona rzeźbami włoskiego twórcy Tomasso Righiego. W takim stanie katedra przetrwała do 1952 r. Wielka powódź Willi 26.04.1931 r. podmyła fundamenty i zalała podziemia świątyni. Podczas prac ratunkowych odkryto w zalanych podziemiach zamurowaną kryptę ze szczątkami króla Aleksandra Jagiellończyka, oraz żon Zygmunta Augusta, Elżbiety Habsburżanki i Barbary Radziwiłłówny. Pod podłogą kaplicy św. Kazimierza znaleziono urnę z sercem króla Władysława IV Wazy. Dostojne szczątki pochowano w specjalnie wybudowanym mauzoleum. Niestety obecnie podziemia katedry i groby królewskie nie są udostępniane zwiedzającym. Świątynia pełniła funkcje sakralne do 1952 r. W 1956 r. zostaje przejęta przez władze Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i przekształcona w muzeum malarstwa i salę koncertową. W 1988 r. katedra zostaje zwrócona kościołowi rzymsko-katolickiemu i powraca do pierwotnych funkcji. Zostają przeprowadzone prace renowacyjne. Pierwsza msza zostaje odprawiona 5.02.1989 r.
Fronton zewnętrzny zdobi okazały portyk oparty na sześciu doryckich kolumnach. Wzrok przyciąga tympanon z rzeźbą Ofiara Noego po wyjściu z Arki, dłuta rzymskiego rzeźbiarza Tomasza Righiego. W narożnikach katedry stoją przybudówki kaplic i zakrystii. Po obu stronach bazyliki kryte galerie ze stojącymi w niszach gipsowymi posągami dłuta profesora K. Jelskiego: od strony miasta przedstawiają królów z dynastii Jagiellonów, od Wilii zaś jezuickich świętych.
Warto zwrócić uwagę na kaplicę Królewską, w której odbył się w 1547 r. potajemny ślub Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, wdową po wojewodzie trockim Stanisławie Gasztołdzie. Bezwzględnie najpiękniejsza jest jednak kaplica św. Kazimierza autorstwa włoskiego architekta Konstantyna Tencallego, znajdująca się na prawo od głównego ołtarza. Wzorowana na wawelskiej Kaplicy Zygmuntowskiej, lecz obszerniejsza od niej, powstała w czasach Wazów. Ściany zbudowane są z piaskowca, wyłożone marmurem włoskim i zdobione freskami, kaplicę przykrywa kopuła z bębnem. Na ołtarzyku stoi srebrna trumna z relikwiami św. Kazimierza. Ciekawość wzbudza mały obraz, przedstawiający patrona Litwy z trzema rękami. Ręka zamalowywana przez malarza dla jej poprawienia, wydobywała się parę razy spod farby, co rychło uznano za cud i obraz pozostawiono bez korekty.
Ostra Brama - jest to jedyna zachowana brama w obwarowaniach, którymi otoczono miasto na początku XVI w. Brama ta nosiła nazwę miednickiej, gdyż otwierała drogę do Miednik leżących na szlaku mińskim. Z czasem nazwę jej zmieniono na Ostrą od nazwy przedmieścia Ostry Koniec. Średniowiecznym zwyczajem na bramie od strony miasta zawieszono obraz Matki Boskiej. Stało się to prawdopodobnie po ukończeniu budowy bram i murów miejskich.
Wejście do kaplicy na galerię pielgrzymów prowadzą murowane schody przez boczną kruchtę kościoła św. Teresy. W kaplicy na centralnym miejscu nad ołtarzem wisi słynący cudami obraz Madonny. Odbywają się tu nabożeństwa rzym-katolickie w jęz. polskim i litewskim.
Uczestniczyliśmy we mszy św. To było ogromne przeżycie.
W kaplicy wiszą srebrne wota (ok. 8 tys.).
Pierwotnie obraz znajdował się w zagłębieniu muru. W r. 1626 karmelici założyli w pobliżu klasztor, a w Bramie zbudowali małą kaplicę, która uległa zniszczeniu podczas pożaru w 1715 r. Ocalony obraz przez kilka lat znajdował się w kościele św. Teresy, aby następnie powrócić do odbudowanej murowanej kaplicy. Dnia 12 kwietnia 1671 r. odbyło się uroczyste poświęcenie obrazu Matki Bożej przez biskupa wileńskiego, w obecności najwyższych dostojników świeckich Wielkiego Księstwa Litewskiego, profesorów i studentów Akademii Wileńskiej, magistratu miasta i Wilnian. Ostatnia przebudowa w duchu klasycystycznym miała miejsce w 1829 r.
Namalowany on został na 8-miu dębowych deskach farbami temperowymi na kredowym podłożu. W latach 20-tych XVI w. przez nieznanego malarza na podstawie rysunku wykształconego we Włoszech Flamanda Martina de Vos. Głowę Madonny wieńczą dwie pozłacane korony zdobione szlachetnymi kamieniami. Jedna symbolizuje królowę niebios, druga królową Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Jej wizerunek czczony jest również przez chrześcijan wyznania prawosławnego.
Inwokacja w mickiewiczowskim "Panu Tadeuszu" do "Panny świętej, co w Ostrej świeci Bramie (l. wydanie poematu: 1834 r.) spopularyzowała znacznie kult Matki Boskiej Ostrobramskiej poza Wilnem oraz poza Litwą. Stała się Ona Pocieszycielką strapionych i Nadzieją na odzyskanie wolności podczas zaborów i powstań narodowych. W 1927 r dokonano uroczystej koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Miłosierdzia. Koronacji obrazu dokonał 2 lipca 1927 r. kard. Aleksander Kakowski z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego, prymasa Augusta Hlonda, marszałka Józefa Piłsudskiego, ministrów, biskupów i wiernych W roku 1993 odwiedził Sanktuarium w Ostrej Bramie Ojciec Święty Jan Paweł II, ofiarując Matce Bożej piękny różaniec podczas modlitwy.
Cerkiew św. Trójcy i otaczające ją mury byłego klasztoru bazylianów to najbardziej opisany w literaturze polskiej zabytek Wilna. Wejście na teren klasztoru i cerkwi od strony ul. Ostrobramskiej prowadzi przez ozdobną rokokową bramę zbudowaną przez Jana Krzysztofa Glaubitza w 1748 r. Pierwsza cerkiew powstała w roku 1357 z fundacji księżnej Julianny, żony księcia Olgierda ku czci męczenników chrześcijańskich Jana, Eustachego i Antoniego straconych w roku 1347 za przyjęcie prawosławia. Następną murowaną wzniósł kniaź Konstanty Ostrogski w 1514 r. na pamiątkę zwycięstwa nad wojskami moskiewskimi pod Orszą. Po Unii Brzeskiej z rozkazu króla Zygmunta III w 1608 roku cerkiew została przekazana unickim bazylianom. Wtedy to również przeniesiono do cerkwi św. Ducha relikwie św. męczenników Jana, Eustachego i Antoniego. Janusz Tyszkiewicz dobudował obok zakrystii kaplicę grobową przykrytą kopułą. Cerkiew przebudowana w 1748 r. przez śląskiego architekta Jana Krzysztofa Glaubitza otrzymała elementy rokokowe i bramę. Po skasowaniu unii przez rząd carski i kasacie zakonu bazylianów w 1827 r. cerkiew przejęli wyznawcy prawosławia. Po II wojnie św. cerkiew zamknięto i przeznaczono na magazyn dewastując jej wnętrze. Obecnie w wyremontowanej kaplicy Tyszkiewiczów odbywają się nabożeństwa obrządku grecko-katolickiego. W jednym ze skrzydeł zabudowań klasztornych więziony był od 23.10.1823 do 21.04.1824 Adam Mickiewicz w związku z procesem Filomatów i Filaretów. Tu też poeta umieścił fragment III cz. ?Dziadów?. Miejsce tzw. "celi Konrada" w latach 20-tych XX w. ustalił Juliusz Kłos, tutaj wmurowano tablicę z inskrypcją "Gustaw zmarł tu 1823 1 listopada. Tu narodził się Konrad 1823 1 listopada". W celi odbywały się wieczory literackie.
W murach tych więziono również uczestników powstania listopadowego i styczniowego. Obecnie w budynkach poklasztornych mieści się biblioteka akademicka. W żeńskim skrzydle klasztoru, tuż za bramą wejściową mieści się ambasada Rzeczypospolitej Polskiej.
Cerkiew św. Ducha. Pierwszą cerkiew w tym miejscu wybudowano w 1597 r. z fundacji Heleny, żony wielkiego księcia Aleksandra późniejszego króla polskiego i prawosławnego bractwa św. Ducha. W 1633 r. przebudowano klasztor i cerkiew w stylu barokowym. Prawdziwą perłą tej świątyni jest barokowy, złocony ikonostas. W posadzce przed ikonostasem znajdują się schody prowadzące do podziemnej kaplicy, w której znajdują się relikwie świętych męczenników Jana, Antoniego i Eustachego. Byli to dworzanie księcia Olgierda, którzy przyjęli wiarę prawosławną. Pomimo tortur nie wyrzekli się prawosławia i w 1347 r. ponieśli męczeńską śmierć. Ich zmumifikowane ciała spoczywają w przeszklonym sarkofagu. W ikonostasie kaplicy męczenników, oraz po prawej stronie cerkwi znajdują się ikony Matki Boskiej Częstochowskiej czczonej przez wyznawców prawosławia.
Spośród 40 kościołów rzymskokatolickich udało nam się zwiedzić Katedrę, kościół św. Janów, kościół św. Anny, kościół św. Ducha oraz kościół św. Piotra i Pawła. No i w kaplicy ostrobramskiej Sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej.
Kościół św. Janów i Uniwersytet - Kościół św. Jana (pełna nazwa to Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła i Ewangelisty) ufundowany przez Władysława Jagiełłę w 1388 r. w miejscu gdzie poprzednio znajdowała się świątynia pogańska, zlokalizowany na terenie Uniwersytetu Wileńskiego.
Zespół architektoniczny uniwersytetu składa się z 12 zamkniętych dziedzińców i otaczających je budynków. Najwspanialszym dziedzińcem uniwersyteckim jest Dziedziniec Wielki (XVI w.) z renesansowymi arkadami, kościołem św. Jana (XVI-XVII w.), najwyższą dzwonnicą w mieście (XVII-XVIII w.)
Uniwersytet został założony przez jezuitów. W 1571 r. Jezuici otrzymali podupadłą świątynię w darze od Zygmunta Augusta. Natychmiast przystąpili do jej remontu i modernizacji w stylu włoskiego renesansu. Dobudowali kaplice, a od strony ul. Świętojańskiej wysoką, bogato zdobioną, wolno stojącą dzwonnicę. Odbywały się tu uroczyste powitania królów, między innymi Stefana Batorego, Zygmunta III, Władysława IV, Jana Kazimierza. Pożar w roku 1737 zniszczył kościół. Odbudowa w 1740 r. wzbogaca świątynię o nową barokową fasadę, sklepienia i wyposażenie wnętrza. Szczególną uwagę zwraca ołtarz główny projektu Jana Krzysztofa Glaubitza.
Składa się on z 10-ciu ołtarzy połączonych ze sobą. W roku 1768 zbudowano kaplicę Ogińskich, której okna wyposażono w 1861 r. w witraże sprowadzone z Paryża. W latach 1840-1858 w tym kościele organistą był Stanisław Moniuszko - polski kompozytor. Na przełomie XIX/XX w. wnętrze kościoła wzbogacono symbolicznymi nagrobkami - pomnikami, tworząc rodzaj panteonu narodowego. Między innymi nagrobek A. Mickiewicza i pomnik Ludwika Kondratowicza. Kościół pełnił funkcje sakralne do 1952 r. W 1963 r. został adoptowany na Muzeum Nauki Uniwersytetu Wileńskiego. W 1991 świątynia została zwrócona wiernym.
 |
| Bibliotek Uniwersytecka |
Kościół św. Anny. Jest jednym z nielicznych zabytków późnego gotyku zachowanych w Wilnie.
Wzniesiony na przełomie XV/XVI w. stanowi świadectwo kunsztu architekta Benedykta Rejta, który zbudował także salę Władysława na praskich Hradczanach. Fasada świątyni przypomina fronton kościoła N.M.P. w Louvier, zaś wieże i iglice środkowe nawiązują do ratusza w Louavain w Brabancji. Oryginalność kościoła polega na genialnym związaniu w całość obu tych koncepcji. Kościół zbudowało niemieckie Bractwo św. Anny. Świątynia została wzniesiona z czerwonej cegły o 33 różnych kształtach. Napoleon Bonaparte przebywając w Wilnie w 1812 r. stwierdził, że gdyby mógł przeniósłby to dzieło na dłoni do Paryża. W okresie stalinowskim cały czas w świątyni odbywały się nabożeństwa.
Na zdjęciu widoczny: Kościół św. Anny, Kościół Bernardynów i pomnik Adama Mickiewicza
Kościół św. Ducha (dominikański). Pierwszy drewniany kościół ufundował w tym miejscu Władysław Jagiełło. Po pożarze w 1441 r. świątynię odbudował Kazimierz Jagiellończyk. W 1501 roku król Aleksander Jagiellończyk sprowadził do świątyni dominikanów i wybudował im klasztor. W 1655 roku podczas zajęcia Wilna przez wojska rosyjskie kościół i klasztor zostały zrujnowane. Kościół odbudowano w latach 1679-1688, lecz w roku 1748 padł znowu ofiarą ognia. Odbudowę zrealizowano w latach 1753-1770.
Wnętrze świątyni bogato ozdobiono w stylu późnego rokoka. W 1844 roku rząd carski usunął dominikanów i kościół przeszedł we władanie duchowieństwa świeckiego. W zabudowaniach klasztornych urządzono więzienie. Podziemia kościoła zawierają szczególnego rodzaju cmentarzysko zwłok z 1710 r. zwożonych do krypt z terenu miasta podczas epidemii. Suchy mikroklimat zmumifikował zwłoki, które leżąc na stosach tworzą wstrząsającą ekspozycję. W lewej nawie kościoła znajduje się cudowny obraz Pana Jezusa znany jako ?Jezu ufam tobie?. Obraz został namalowany w 1934 r. E. Kazimirowskiego na podstawie wizji wileńskiej zakonnicy siostry Faustyny Kowalskiej. W latach 80-tych XX w. kościół przeszedł gruntowny remont wnętrza. Kościół cały czas pełnił swoje funkcje religijne.
Kościół św. Piotra i Pawła (na Antokolu). W czasach pogańskich stała w tym miejscu świątynia bogini miłości Mildy, a na jej ruinach jeszcze prawdopodobnie za Władysława Jagiełły powstał drewniany kościółek.
Fundatorem obecnego kościoła pod wezwaniem św. Piotra i Pawła był Hetman Wielki Litewski Michał Kazimierz Pac, który złożył ślub, że wybuduje kościół, jeśli uda mu się zlikwidować bunt wojsk zaciężnych, którymi dowodził. Kościół powstał w latach 1668-1676. Do budowy zaangażowano krakowskiego architekta Jana Zaora.
W ten sposób powstał jeden z najpiękniejszych kościołów nie tylko Wilna, lecz całej pn.-wsch. Europy. Kościół składa się z 3-ech naw zwieńczonych kopułą. Wnętrze olśniewa zdumiewającym artyzmem i różnorodnością ozdób. Białe, nie barwione sztukaterie (ponad 2000 rzeźb figuralnych) nie sprawiają wrażenia przeładowania.
Z kopuły zwisa mosiężno-kryształowy żyrandol w kształcie łodzi, jest to dar Wenecji na konsekrację kościoła.
Fundator, Michał Kazimierz Pac zgodnie z testamentem został pochowany pod schodami wejściowymi kościoła. Na płycie nagrobnej wprawionej w posadzkę wyryto napis ?Tu leży grzesznik?. W kruchcie znajduje się XVII wieczna solidnie okuta kasa wojskowa, której pustka stanowiła zarzewie buntu wojsk i przyczyniła się pośrednio do budowy kościoła. Na skrzyni ustawiono bęben - trofeum wojenne z bitwy stoczonej przez wojska litewskie pod dowództwem hetmana Paca z Turkami pod Chocimem (1673 r.). Na zewnętrznej ścianie świątyni znajduje się dużych rozmiarów malowany na drewnie obraz przedstawiający zarazę, jaka nawiedziła Wilno w 1710 r. Kościół był centralnym punktem uroczystości 600-lecia Chrztu Litwy, które odbyły się 28.06.1987 r.
Hojny fundator, hetman Pac, nie doczekał zakończenia prac przy upiększanej z takim rozmachem świątyni. Zmarł w 1682 roku. Przed śmiercią kazał się pochować pod progiem swego kościoła i da ś tylko nadpis : "Hic iace peccator" ("Tu leży grzesznik"). Kanonicy luterańscy i rodzina wykonali wolę zmarłego. Ok. 100 lat później piorun strzaskał ową płytę nagrobną (umieszczoną potem w murze z prawej strony wejścia); grób hetmana przykryto płytą bez nadpisu, a oo. kanonicy luterańscy wznieśli (w 1808 roku) w kościele pomnik Michałowi Pacowi (z łacińskim nadpisem, rozpoczynającym się od stów: "Co czas zniszczył i strawił, to wdzięczność odrodziła i podniosła ....").
Muzeum Mickiewicza.
Z początkiem XIX w. kamieniczka przy Bernardyńskiej 11, w której dziś mieści się Muzeum Adama Mickiewicza, należała do niejakiego Życkiego. W 1822 r. wynajmował w niej mieszkanie (na parterze od strony dziedzińca) Adam Mickiewicz: m.in. przygotowywał tu do druku Grażynę.
Można tu zobaczyć m.in. krzesło poety przywiezione z Paryża, które przed wojną stało w celi Konrada przy klasztorze Bazylianów, oraz część sprzętów domowych z jego mieszkania w Kownie.
Jest również księga rejestracyjna studentów Uniwersytetu Wileńskiego z 1815 r., w której pod nr. 93 wpisano Mickiewicza, wreszcie przekłady dzieł na język litewski.
Z Górą Zamkową po drugiej stronie Wilenki sąsiaduje Góra Trzech Krzyży zw. dawniej Łysą. Po przyjęciu przez Litwę chrześcijaństwa ustawiono na tej górze potężne drewniane krzyże dla upamiętnienia męczeństwa 7-miu franciszkanów zamordowanych w czasach księcia Olgierda, lub jak podają niektórzy historycy po to aby ostrzec atakujące często miasto zagony krzyżackie, że napadają na kraj chrześcijański. Drewniane krzyże odnawiano do 1831 r., kiedy to po upadku powstania listopadowego władze carskie zakazały ich odnowy. W 1915 r. staraniem społeczeństwa wileńskiego wzniesiono żelbetonowy pomnik Trzech Krzyży wg projektu Antoniego Wiwulskiego twórcy pomnika grunwaldzkiego w Krakowie. W 1952 r. monument został wysadzony w powietrze i rozjechany czołgami. Jego szczątki zostały zakopane na stokach Góry Trzech Krzyży. W 1988 r. szczątki pomnika zostały odkopane i postanowiono odbudować monument wg koncepcji Antoniego Wiwulskiego. Zrekonstruowany monument został poświęcony 14.06.1989 r.
Gedimino Bokstas (baszta Giedymina), to pozostałość Zamku Górnego, wzniesionego przez Giedymina w połowie XIV w. na szczycie góry Turzej. W 1419 r. zamek spłonął; odbudowany został w stylu gotyckim za panowania księcia Witolda. Zamek Górny na Górze Giedymina to jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów Wilna, widać go z różnych części miasta, a jednocześnie ze wzgórza Giedymina rozpościera się piękna panorama na Starówkę i nowoczesne miasto.
Cmentarz na Rossie. Na cmentarzu spoczywa serce marszałka Józefa Piłsudskiego i jego matki, groby żołnierzy polskich poległych w latach 1919/20, groby obrońców Wilna poległych 19.09.1939 r. w walkach z wkraczającą do miasta Armią Czerwoną. Pośród wojskowych grobów, na wprost bramy z kaplicą i stylizowaną Matką Boską Ostrobramską, znajduje się mauzoleum Marszałka Piłsudskiego. Pod ciężką płytą z czarnego wołyńskiego granitu spoczywa Maria z Billewiczów Piłsudska (zm. 1884) i serce jej syna, złożone w srebrnej urnie 12 V 1936 r., w pierwszą rocznicę śmierci marszałka, podczas uroczystości z udziałem prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Na płycie nie ma ani imienia, ani nazwiska, ani dat. Jest tylko wyryty prosty krzyż, napis Matka i Serce Syna oraz cytat z poematów Słowackiego "Wacław" i "Beniowski": "...Ty wiesz, że dumni nieszczęściem nie mogą Za innych śladem iść tą samą drogą". poniżej zaś:
... Kto mogąc wybrać, wybrał zamiast domu
Gniazdo na skałach orła, niechaj umie
Spać, gdy źrenice czerwone od gromu
I słychać jęk szatanów w sosen szumie.
Tak żyłem.
Serce marszałka Piłsudskiego zostało najpierw złożone w kościele św. Teresy w Wilnie. Było to dokładnie 31 maja 1935 roku. Dopiero rok później zostało przeniesione na Rossę, gdzie spoczęło u stóp matki, Marii z Billewiczów Piłsudskiej. Jej zwłoki przywieziono z Litwy. Przy mauzoleum Marszałka trzymana była zawsze honorowa straż. Do dziś na płycie widać ślady karabinowych kul, wymierzonych w żołnierzy z ostatniej warty 17 IX 1939 r., którzy nie chcieli usłuchać rozkazu Rosjan, by rzucili broń. Na cmentarzu poza tym są nagrobki członków najbliższej rodziny komendanta, m.in. Adama Piłsudskiego (1895-1935), rodzonego brata, senatora Rzeczpospolitej i prezydenta Wilna, siostry Heleny i pierwszej żony - Marii z Koplewskich.
Na dłużej zatrzymujemy się przy grobie wybitnego uczonego i działacza patriotycznego, historyka, numizmatyka i bibliografa w jednej osobie, Joachima Lelewela. Na okazałym cokole grobowca popiersie z brązu z zapamiętanymi z ławy szkolnej rysami mężczyzny. Poniżej krótki napis: "Lelewel" i trzy daty: 1786 - rok urodzenia Lelewela; 1861 - rok śmierci w Paryżu oraz 1929 - rok sprowadzenia jego szczątków do Wilna. Nastąpiło to w 350-rocznicę założenia Uniwersytetu Wileńskiego, którego Joachim Lelewel był uczniem i profesorem.
zobacz też:
Troki (Trakai)
Kowno (Kaunas)
