Zbaraż

Zbyt późno zgadałam się z naszym przewodnikiem!

Już trzeci dzień przemierzaliśmy szmat drogi na Podolu i Wołyniu. Jadąc do Zbaraża przegapiłam ważną dla mnie okolicę. Zdrzemnęłam się widocznie.

W trakcie rozmowy z naszym przewodnikiem, panem Janem, wspinając się na górę, by zobaczyć zamek Zbaraskich, pochwaliłam się, że w tych okolicach, czyli w Kulikowie urodził się i mieszkał przez 3 lata mój ojciec Antoni Stankiewicz.

„Właśnie przejeżdżaliśmy przez Kulików”- oświadczył mi pan Jan, dodając, że Kulików słynie z młynów, mąki i kulikowskiego pieczywa.

Oj! Żeby tu był z nami na wycieczce mój tata. Z pewnością z rozrzewnieniem spoglądałby na piękne krajobrazy, przydrożne cerkwie, chałupy przysłonięte sadami. Miał zaledwie 3 latka, jak opuścił te tereny i z Rodziną przenieśli się do Żubraczego w Bieszczadach. Tato nie pamięta nic z tamtych czasów, jak zza mgły wyłania się jakiś duży, długi na biało malowany dom. Pamiętał natomiast rozświetlony Lwów. Jechali nocą, porą deszczową, a świecące linie tramwajowych torów nadawały miastu bajkowy urok.

Być tak blisko i nie zrobić nawet zdjęcia na pamiątkę? Szkoda.

Ale teraz, kiedy już mam rozeznanie w terenie, może wybiorę się na indywidualną wyprawę do Kulikowa- gdzie żyli moi dziadkowie i gdzie urodził się tata, do Radziechowa (ukr.РАДЕХІВ), gdzie dziadkowie brali ślub i koniecznie jeszcze raz do Poczajowa. Chciałabym zabrać ze sobą Rodziców, póki jeszcze żyją. Tylko, czy oni mają takie same marzenia?

Najważniejszym zabytkiem Zbaraża oprócz Kościoła Św. Antoniego jest siedziba rodu Zbaraskich, zamek wzniesiony w 1620-1631 przez Krzysztofa i Jerzego Zbarskich.

Książę Jeremi Wiśniowiecki bohatersko bronił Zbaraż przed wojskami Bohdana Chmielnickiego i jego sprzymierzeńca, chana Krymu Islama Gireja III, co przedstawił nam Sienkiewicz w „Ogniem i Mieczem”.

Nieopodal zamku stał kiedyś pomnik Chmielnickiego. W 1898 roku zastąpiono go pomnikiem Adama Mickiewicza, ufundowanego w 100 rocznicę urodzin wieszcza. Pomnik stoi do dziś, mimo, że był dwukrotnie niszczony, raz w 1918 r i po raz drugi dwa lata później.

W Kościele OO Bernardynów widnieje olbrzymi plakat informujący, że uczniowie klas wojskowych Zespołu Szkół nr 2 w Łańcucie realizują program ratowania zapomnianego polskiego cmentarza i innych polskich pamiątek w Zbarażu na Kresach.

Fot. Grób Łukasza Stankiewicza [*1858-1941] i wnuczki Cesi za staraniem córki Franciszki Daczun na cmentarzu w Zbarażu na Ukrainie.

W Zbarażu urodził się Mieczysław Emilian Hartleb syn kolonisty Adama Hartleba i Antoniny Gołębiowskiej. Ojciec Adam pochodził z Dornbach par. Tarnawiec koło Leżajska.  Mieczysław Hartleb był historykiem sztuki. W latach 1912-22 studiował na uniwersytecie we Lwowie (z przerwą podczas wojny, kiedy walczył w Legionach Polskich). Od 1926 po uzyskaniu habilitacji związany z Uniwersytetem Warszawskim.
Autor nowatorskich hipotez i programów badawczych dot. epoki odrodzenia i baroku, badacz literatury staropolskiej, zwłaszcza twórczości Jana Kochanowskiego. Anonimowo ogłosił w 1916 'Opowieści żołnierskie z czasu służby w Legionach Polskich'.

Kapliczka Łemkowska w Zbarażu